dietetyk kliniczny radzi, dietetyk online, odchudzanie, małgorzata gajewczyk

Cichy sabotażysta hormonów – sprawdź, czy brakuje Ci jodu

Masz uczucie ciągłego zmęczenia? Trudno Ci się skoncentrować, a Twoje dłonie są wiecznie zimne? To mogą być pierwsze sygnały, że w Twoim organizmie brakuje jodu – mikroelementu, który odgrywa kluczową rolę w pracy tarczycy, metabolizmie i produkcji hormonów.

W tym artykule:

  • Dowiesz się, jak rozpoznać niedobór jodu,

  • Poznasz skutki jego braku,

  • Nauczysz się, jak skutecznie i bezpiecznie uzupełnić jego poziom.

Dlaczego jod jest tak ważny dla zdrowia?

✅Jod – mikroelement strategiczny

Jod to pierwiastek, który pomimo niewielkiej ilości w organizmie (15–20 mg), ma ogromne znaczenie dla funkcjonowania układu hormonalnego. Aż 80% jodu magazynowane jest w tarczycy, reszta trafia m.in. do mięśni, ślinianek, jajników czy błony śluzowej żołądka. Szczególnie warto kontrolować ilość jodu w organizmie oraz w diecie po resekcji tarczycy!

✅Jak jod trafia do organizmu?

Wchłanianie jodu odbywa się w jelicie cienkim. Na ten proces wpływa nie tylko ilość spożytego pierwiastka, ale też obecność innych składników, takich jak selen, żelazo czy witamina A. Ich niedobory mogą nasilać skutki braku jodu.

Niektóre produkty (np. soja, kapusta, rośliny strączkowe) zawierają tzw. goitrogeny – związki wolotwórcze, które mogą zakłócać funkcjonowanie tarczycy przy niskim spożyciu jodu. Gotowanie ich bez pokrywki znacznie redukuje ich działanie.

Jod jest transportowany do tarczycy w sposób aktywny. Tam służy do produkcji hormonów: tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3). T4 to prohormon, z którego powstaje aktywna forma – T3. Po wykorzystaniu jod jest usuwany głównie z moczem oraz w mniejszych ilościach z kałem.

✅ Znaczenie jodu dla organizmu

Jod jest niezbędny do produkcji hormonów tarczycy – tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3), które regulują metabolizm, wzrost oraz rozwój organizmu. Hormony te wpływają na:

  • Przemianę materii – regulują zużycie energii przez komórki i metabolizm składników odżywczych.

  • Układ nerwowy – są kluczowe dla prawidłowego rozwoju mózgu, zwłaszcza u płodu i małych dzieci.

  • Funkcjonowanie serca – wpływają na tętno i siłę skurczu mięśnia sercowego.

  • Zdrowie skóry, włosów i paznokci – ich niedobór może powodować osłabienie włosów i łamliwość paznokci.

✅Objawy niedoboru jodu – kiedy warto się zbadać?

  • Ciągłe zmęczenie

  • Trudności z koncentracją (“mgła mózgowa”)

  • Zimne ręce i stopy

  • Wypadające włosy

  • Problemy z wagą mimo diety

  • Obniżony nastrój

W przypadku resekcji tarczycy ryzyko niedoboru jodu jest znacznie wyższe!

✅Skutki niedoboru jodu

  • Wole endemiczne – powiększenie tarczycy

  • Niedoczynność tarczycy – spowolniony metabolizm

  • Kretynizm – nieodwracalne uszkodzenia mózgu u płodu

  • Zaburzenia koncentracji u dzieci

  • Większe ryzyko poronień i niepłodności

✅Jod a ryzyko nowotworów

Dr Donald W. Miller wskazuje na związek między niskim poziomem jodu a wzrostem zachorowalności na raka piersi.

W latach 70. kobiety w USA spożywały około 480 µg jodu dziennie. Obecnie – mniej niż 200 µg, a odsetek zachorowań wzrósł z 1 na 20 do 1 na 7 kobiet.

Przyczyną jest m.in. zastąpienie jodu bromem w przemyśle piekarniczym i mleczarskim. Brom konkuruje z jodem o miejsce w organizmie.

✅Jak uzupełnić niedobór jodu?

Produkty bogate w jod:

  • Ryby morskie (dorsz, łosoś, mintaj)

  • Owoce morza (krewetki, małże, wodorosty)

  • Nabiał i jaja

  • Produkty roślinne (otręby, brokuły, orzechy)

Jodowana sól

Najbogatszym naturalnym źródłem jodu są wodorosty, jednak dla większości ludzi głównym źródłem tego pierwiastka jest jodowana sól. Wprowadzenie wzbogaconej soli do diety znacząco zmniejszyło częstość występowania wola i niedoczynności tarczycy na całym świecie. Warto jednak zauważyć, że sól używana w przetworzonych produktach spożywczych nie jest jodowana, co może zwiększać ryzyko niedoboru jodu.

Suplementacja

Zawsze po konsultacji z lekarzem lub dietetykiem. Zwłaszcza u kobiet w ciąży i karmienia piersią.

✅Dzienne zapotrzebowanie na jod:

  • 150 µg dla dorosłych

  • 220 µg dla kobiet w ciąży

  • 290 µg dla kobiet karmiących

Podsumowanie

Jod to nie tylko pierwiastek tarczycy. Jego brak może mieć konsekwencje dla całego organizmu: od poziomu energii po zdolności poznawcze i płodność.

Żeby uniknąć problemów zdrowotnych:

  • Wprowadź do diety naturalne źródła jodu

  • Użyj jodowanej soli – ale z umiarem!

  • Rozważ suplementację, zwłaszcza w okresie ciąży, karmienia lub po resekcji tarczycy

Jeśli masz podejrzenia co do niedoboru jodu – skonsultuj się z lekarzem i wykonaj odpowiednie badania.

🥑Poznaj gotowe zbilansowane jadłospisy w chorobie Hashimoto – przygotowane przez dietetyka klinicznego.

✅Czy test skórny niedoboru jodu jest wiarygodny?

Mimo popularności, test plamy jodowej nie jest uznawany przez środowisko naukowe za wiarygodny wskaźnik poziomu jodu. Brak podstaw naukowych. Dlaczego? Oto argumenty:

  • Znikoma wchłanialność przez skórę: jedynie ok. 12% jodu może się wchłonąć przez skórę, więc większość naniesionego płynu wcale nie trafia do krwiobiegu. Tak niska biodostępność sprawia, że tempo zanikania plamy nie odzwierciedla realnego poziomu jodu w organizmie.

  • Odparowywanie jodu: naniesiony jod po prostu odparowuje do otoczenia. Szacuje się, że nawet ok. 88% jodu ulatnia się w wyniku czynników zewnętrznych (temperatura otoczenia, cyrkulacja powietrza), zanim zdąży się wchłonąć. Szybkie blednięcie plamy może więc wynikać z parowania, a nie z “wchłaniania przez spragniony jodu organizm”.

  • Odbarwianie (zmiana koloru): Jod elementarny ma brązową barwę, ale w kontakcie ze skórą i powietrzem ulega redukcji do bezbarwnego jodku. Plama może więc zblednąć nie dlatego, że jod został “zużyty” przez organizm, lecz wskutek reakcji chemicznej – jod zmienia się w bezbarwną formę. To może prowadzić do błędnej interpretacji.

  • Brak korelacji z niedoborem: badania dowodzą, że “znikanie” jodu ze skóry nie koreluje z faktycznym staniem zaopatrzenia organizmu w ten pierwiastek.

✅Standardowe metody oceny poziomu jodu (medyczne)

  • Oznaczenie jodu w moczu: Pomiar stężenia jodu w dobowej zbiórce moczu (tzw. joduria dobowa) uchodzi za złoty standard oceny podaży jodu – zwłaszcza w badaniach populacyjnych. W kontekście indywidualnego pacjenta pojedynczy wynik jodu w moczu bywa trudny do interpretacji, gdyż dzienne spożycie jodu bardzo się waha. Specjaliści podkreślają, że jednorazowy pomiar u jednostki nie jest miarodajny – potrzebnych byłoby aż ~10 próbek moczu (spotowych lub 24-godzinnych), by ocenić status jodu u danej osoby z dokładnością 20%. Z tego powodu lekarze rzadko zlecają to badanie rutynowo pojedynczym pacjentom. Bardziej wykorzystuje się je w badaniach epidemiologicznych lub u osób z podejrzeniem poważnych zaburzeń gospodarki jodowej.

  • Badanie tarczycy (USG i hormony): Długotrwały niedobór jodu odbija się na tarczycy – dochodzi do jej powiększenia (wole endemiczne) i zmian w poziomie hormonów tarczycowych. Ultrasonografia (USG) tarczycy pozwala ocenić wielkość tarczycy i wykryć wole, co bywa używane jako wskaźnik niedoboru populacyjnego. Również oznaczenia hormonów tarczycy i TSH we krwi mogą sugerować niedobór jodu, zwłaszcza jeśli stwierdza się podwyższone TSH przy prawidłowej lub obniżonej tyroksynie (T4) – co świadczy o niedoczynności tarczycy z powodu niedoboru jodu. Badanie stężenia tyreoglobuliny (Tg) we krwi to kolejny marker – w regionach z niedoborem jodu średnie poziomy Tg są podwyższone, a u noworodków obserwuje się większy odsetek TSH > 5 mIU/l. Te metody są jednak wykorzystywane głównie w celach epidemiologicznych i przy ocenie skuteczności programów jodowania soli, a nie do szybkiego testowania się w domu.

  • Wywiad dietetyczny i kliniczny: Choć nie jest to metoda laboratoryjna, lekarze często oceniają ryzyko niedoboru jodu na podstawie wywiadu. Pytają o dietę (np. czy pacjent spożywa sól jodowaną, ryby morskie, nabiał, jaja – które są głównymi źródłami jodu) oraz o objawy kliniczne (zmęczenie, sucha skóra, przyrost masy ciała, tendencja do wola na szyi). Taki przegląd może zasugerować, czy istnieje prawdopodobieństwo niedoboru i czy są wskazania do dalszych badań.

Bibliografia:

  • Nutrients 2022, 14(11), 2209; https://doi.org/10.3390/nu14112209

  • https://www.lewrockwell.com/2006/08/donald-w-miller-jr-md/you-cant-live-without-it/

Leave a Comment