IMO Dieta: SIBO, SIFO – Małgorzata Gajewczyk dietetyk kliniczny

czyli zespół przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego (Small Intestinal Bacterial Overgrowth syndrom – SIBO) oraz IMO (Intestinal Methanogen Overgrowth),

charakteryzuje się zwiększoną liczbą i/lub nieprawidłowym typem bakterii w jelicie cienkim.[[1]](LINK 1) Obecność bakterii w przewodzie pokarmowym człowieka jest jak najbardziej wskazana, natomiast ich liczebność i skład różni się w zależności od jego odcinka. Wiąże się to z pełnieniem przez dane odcinki odmiennych funkcji, m.in. troficzne, metaboliczne i ochronne. Najmniej bakterii występuje w żołądku, a ich liczba wzrasta w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego. W początkowym odcinku jelita cienkiego jest ich ok. 103–104, w dystalnym– 108, natomiast w jelicie grubym – 1010–1012 w 1 g lub 1 ml treści jelitowej.[[2]](LINK 2)

Bakterie zasiedlające przewód pokarmowy można podzielić na trzy grupy[[3]](LINK 3):

• korzystne dla organizmu gospodarza (np. Bifidobacterium i Lactobacillus),
• potencjalnie patogenne (np. Escherichia coli, Bacteroides, Enterococcus, Streptococcus),
• patogenne (np. Clostridium, Staphylococcus, Pseudomonas).

Przyczyny SIBO

nie jest do końca znana natomiast problem ten obserwuje się szczególnie często u pacjentów, którzy cierpią na takie schorzenia jak: zespół jelita drażliwego (wrażliwego), celiakia, niedrożność i stagnacja jelita cienkiego, uchyłki, przetoki, ślepa pętla chirurgiczna, wcześniejsze resekcje krętniczo-kątnicze, zespół niedoboru odporności, choroba Leśniowskiego-Crohna, achlorhydria, niewydolność zewnątrzwydzielnicza trzustki i inne.[[4]](LINK 2) SIBO często jest skutkiem nadmiaru mikroorganizmów oraz innych nieprawidłowości dziejących się w organizmie.

Obraz kliniczny SIBO

Przerost bakteryjny jelita cienkiego, znany również jako zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego, jest bardzo zróżnicowany. Często przejawia się z dużą zmiennością, stopniem nasileniem oraz czasem trwania dolegliwości w zależności od etapu przebiegu choroby.

Do najbardziej charakterystycznych objawów SIBO zalicza się[5]:

• wzdęcia,
• bóle brzucha,
• gazy,
• biegunki i/lub zaparcia,
• uczucie pełności,
• przewlekłe zmęczenie,
• nudności,
• nieprzyjemny zapach z ust.

Ze względu na występowanie podobnych dolegliwości przerost bakterii w jelicie cienkim (SIBO) często jest mylony z zespołem jelita wrażliwego czy SIFO (ang. small intestinal fungal overgrowth).

Masz te objawy? Wypróbuj gotowy, zbilansowany jadłospis low FOD MAP.

SIFO – zespół rozrostu grzybiczego jelita

to dość ciężkie w rozpoznaniu schorzenie. Mimo podobnych do SIBO dolegliwości, schorzenia różnią się rodzajem mikroorganizmów, które wywołują objawy. W przypadku SIFO to nadmierna ilość grzybów kolonizujących jelito cienkie człowieka, staje się przyczyną odczuwania dyskomfortu i dolegliwości żołądkowo-jelitowych. Za najlepszą metodę diagnostyczną SIFO uznaje się pobranie w trakcie gastroskopii, treści jelita cienkiego (w obrębie dwunastnicy). Następnie zaleca się przygotowanie posiewu w celu rozpoznania kandydozy.[[6]](LINK 1) Warto również wspomnieć o sibo siarkowodorowe, które jest najtrudniejsze do wykrycia i stanowi wyzwanie diagnostyczne.

Na początku 2020 roku pojawiły się nowe wytyczne dotyczące SIBO jak również zmieniło się nazewnictwo. W przypadku przerostu archeonów wydzielających metan mówi się o

IMO czyli Intestinal Methone Overgrowth i stężenie metanu.

Można wyróżnić cztery rodzaje przerostu bakteryjnego jelita cienkiego:

• przerost wodorowy (H2) – zazwyczaj związany z wzdęciami i postacią biegunkową,
• przerost metanowy (CH4) – dominują ostre, napadowe bóle (skurcze) oraz zaparcia, chociaż ja czasem obserwuję u pacjentów z IMO postać biegunkową. Produkcję metanu można zmniejszyć poprzez zastosowanie probiotyków, takich jak Lactobacillus reuteri, co może złagodzić objawy,
• przerost siarkowy (H2S) – zazwyczaj bardziej w kierunku biegunek,
• przerost mieszany (H2+CH4).

Aby zatem potwierdzić na jaką konkretnie przypadłość cierpi pacjent należy przeprowadzić dogłębną diagnostykę w celu dobrania efektywnej terapii.

Rozpoznanie SIBO

zaczyna się od zaobserwowania przez pacjenta charakterystycznych dolegliwości. W diagnostyce SIBO wykorzystuje się wiele metod, jednak wszystkie mają swoje ograniczenia. Najczęstszą praktyką jest przeprowadzanie nieinwazyjnego wodorowego lub wodorowo-metanowych testu oddechowego. W wyniku SIBO w jelicie wytwarzane są gazy. Powszechnie uważa się, że są to głównie wodór i metan. Podczas takiego badania mierzona jest ilość wodoru w wydychanym powietrzu, który produkowany jest przez bakterie. To właśnie ten proces odpowiada za występowanie wzdęć czy innych nieprzyjemnych dolegliwości układu pokarmowego. Proces leczenia SIBO jest wieloetapowy i wymaga odpowiedniej diagnozy oraz uwzględnienia zmian dietetycznych.

Należy wspomnieć, że pacjent powinien odpowiednio przygotować się do tego typu badania w ramach terapii SIBO:

• na 4 tygodnie przed wykonaniem testu zaleca się zaprzestanie przyjmowania antybiotyków,
• tydzień przed badaniem (jeśli stan pacjenta na to pozwala) powinny być odstawione leki pobudzające perystaltykę przewodu pokarmowego i leki przeczyszczające,
• dzień przed badaniem należy unikać spożywania pokarmów zawierających łatwo fermentujące węglowodany,
• w dniu badania pacjent powinien być na czczo (8-12 godzin od ostatniego posiłku)
• w dniu badania pacjent nie powinien palić papierosów,
• w czasie badania należy unikać aktywności fizycznej.

Wyniki testu mogą również uwzględniać stężenie metanu, które ma wpływ na układ sercowo-naczyniowy oraz może być związane z objawami takimi jak przewlekłe zaparcia, wzdęcia i gazy.

Po zdiagnozowaniu przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego przychodzi czas na leczenie. Zwykle pierwszym krokiem leczenia jest przepisanie przez lekarza antybiotyku. Najczęściej stosowana jest rifaksymina i neomycyna, które działają miejscowo w jelitach, nie wywołując ogólnoustrojowych skutków ubocznych.[[9]](LINK 1) Terapia SIBO nie może się skupiać jedynie na nieprawidłowościach flory bakteryjnej jelit. Powinna obejmować wszystkie przyczyny, objawy i powikłania oraz być indywidualnie dobrana pod konkretnego pacjenta. Prawidłowe leczenie to zarówno leczenie choroby podstawowej, wsparcie żywieniowe oraz odpowiednia antybiotykoterapia.[[10]](LINK 2) Najważniejsze jest zawsze, jeśli to możliwe, leczenie choroby podstawowej. Wsparcie żywieniowe jest obowiązkowe!  W tym celu stosuje się indywidualnie dobraną dietę, jeśli jest to konieczne, żywienie dojelitowe lub wspomaganie żywieniowe specjalnymi preparatami.

Dieta u pacjentów z SIBO odgrywa kluczową rolę w łagodzeniu nieprzyjemnych objawów, zwłaszcza występowania wzdęć, biegunek czy przelewania w żołądku. W tym celu należy wyeliminować z diety produkty, które sprzyjają namnażaniu się bakterii w jelitach.

Pomocna może być dieta FOODMAP (ang. low Fermentable, Oligo-, Di-, Mono- saccharides And Polyols), która polega na ograniczeniu spożycia krótkołańcuchowych węglowodanów, które słabo wchłaniają się w jelitach i szybko fermentują co skutkuje wzdęciami i bólem brzucha. Zalicza się do nich[[12]](LINK 5):

• fruktozę- owoce, miód, słodycze,
• laktozę- produkty mleczne,
• fruktany- pszenica, czosnek, cebula,
• galaktany- nasiona roślin strączkowych,
• poliole- ksylitol, mannitol, erytrytol.

Głównym założeniem tej diety jest podział produktów spożywczych na dwie grupy: zawierające duże ilości FODMAP (bogate w FODMAP, ang. high FODMAP) i zawierające niewielkie ilości FODMAP (ubogie w FODMAP, ang. low FODMAP). Dieta ta wymaga znacznego ograniczenia spożycia produktów spożywczych będących źródłem FODMAP, ale nie zakłada całkowitej ich eliminacji.[[13]](LINK 6)

produktyduża zawartość FODMAPmała zawartość FODMAP warzywa cebula, szparagi, karczochy, brokuły, kalafior, patisony, brukselka, soczewica, groszek zielony, pory, buraki ćwikłowe, kapusta, grzyby, koper włoski, czosnek marchew, pomidory, ogórki, papryka o wydłużonych strąkach, kapusta chińska, kiełki bambusa, seler, kukurydza, bakłażan, sałata, dynia, kabaczek, słodkie ziemniaki, szczypior owoce jabłko, gruszka, mango, gruszka chińska, arbuz, nektarynka, brzoskwinie, morele, śliwki, owoce suszone, owoce z puszki banany, winogrona, kiwi, mandarynki, pomarańcze, ananasy, grejpfruty, cytryny, jagody, truskawki mleko i produkty mleczne twaróg, delikatne sery (mascarpone, ricotta), mleko skondensowane, jogurty, maślanka, mleko (krowie, owcze, kozie), kwaśna śmietana, bita śmietana, mleko sojowe ser (szwajcarski, cheddar, parmezan, mozzarella), ser brie, ser camembert, mleko migdałowe, mleko ryżowe, masło, masło orzechowe, margaryna źródło białka nasiona roślin strączkowych: soczewica, ciecierzyca, fasola, soja mięso, ryby, drób, jaja, tofu pieczywo i produkty zbożowe żyto, produkty pszenne, pieczywo pszenne, płatki śniadaniowe pszenne z suszonymi owocami, makaron pszenny pieczywo bezglutenowe, mąka orkiszowa, chleb orkiszowy na zakwasie, płatki ryżowe, mąka owsiana, płatki owsiane, makaron bezglutenowy, ryż, proso, gryka, komosa ryżowa orzechy i nasiona orzechy nerkowca, pistacje orzechy włoskie, migdały, orzeszki ziemne, orzechy pekan, orzeszki piniowe, orzechy makadamia, ziarna sezamu, pestki dyni, nasiona słonecznika (wszystkie powyższe w ilości 1 małej garści) inne syrop z agawy, miód, syrop glukozowo-fruktozowy (high fructose corn syrup – HFCS), słodziki (sorbitol, mannitol, maltitol, ksylitol) cukier kryształ, syrop klonowy, aspartam, stewia

Wypróbuj dietę LOW FOD MAP – zbilansowana dieta z ograniczeniem fermentujących węglowodanów.

Źródło: https://www.mp.pl/pacjent/dieta/diety/diety_w_chorobach/111607,dieta-fodmap-dieta-zalecana-w-zespole-jelita-drazliwego

[[1]](LINK 9) R. Okuniewicz, Ł. Moos, Z. Brzoza, Zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego, Postępy mikrobiologii-ADVANCEMENTS OF MICROBIOLOGY 2021, 60, 3, s. 203–209.

[[2]](LINK 10) Mackie RI, Sghir A, Gaskins HR. Developmental microbial ecology of the neonatal gastrointestinal tract. Am J Clin Nutr 1999; 69: 1035S-45S.

[[3]](LINK 11) Westerbeek EA, van den Berg A, Lafeber HN, et al. The intestinal bacterial colonisation in preterm infants: a review of the

literature. Clin Nutr 2006; 25: 361-8

[[4]](LINK 12) Mackie RI, Sghir A, Gaskins HR. Ekologia drobnoustrojów rozwojowych przewodu pokarmowego noworodka. Jestem J Clin Nutr. 1999; 69 :1035S-1045S

[[5]](LINK 13)  R. Okuniewicz, Ł. Moos, Z. Brzoza, Zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego, Postępy mikrobiologii-ADVANCEMENTS OF MICROBIOLOGY 2021, 60, 3, s. 205-206

[[6]](LINK 14)https://kcalmar.com/dietetyk/blog/2018/01/05/sifo/, data dostępu: 10.11.2021.

[[7]](LINK 16)https://dietografia.pl/tajemnicze-sibo/, data dostępu: 10.11.2021.

[[8]](LINK 18)https://www.alablaboratoria.pl/19527-nowosc–wodorowy-test-oddechowy-test-nietolerancji-glukozy-sibo, data dostępu: 16.10.2021.

[[9]](LINK 20)https://kfdiet.pl/sibo/jak-leczyc-sibo/, data dostępu: 17.10.2021.

[[10]](LINK 22)https://www.exeley.com/exeley/journals/advancements_of_microbiology/60/3/pdf/10.21307_PM-2021.60.3.16.pdf, data dostępu: 16.10.2021.

[[11]](LINK 24)https://kfdiet.pl/sibo/jak-leczyc-sibo/, data dostępu: 17.10.2021.

[[12]](LINK 26)https://ptfarm.pl/pub/File/Bromatologia/2017/Nr%202/Bromatologia%202_2017%20art%2013%20s%20179-183.pdf, s.180-181, data dostępu: 18.10.2021.

[[13]](LINK 28)https://poland.nestlenutrition-institute.org/sites/default/files/documents-library/publications/secured/310fa100f45975f998490d6e8393f9a6.pdf, s. 90, data dostępu: 18.10.2121.