Biegunka postępowanie dietetyczne
Biegunka, co jeść, co pić i na co zwrócić uwagę w diecie; postępowanie dietetyczne
Co to jest biegunka?
Biegunka to zaburzenie trawienia, które objawia się częstą koniecznością wypróżniania się, płynną konsystencją stolca oraz jego zwiększoną ilością. U osób dorosłych biegunkę definiuje się jako oddanie minimum trzech luźnych lub wodnistych stolców w ciągu doby.
Ze względu na czas trwania biegunki wyróżnia się: biegunki ostre (do 14 dni), biegunki przetrwałe (14-30 dni), biegunki przewlekłe (powyżej 30 dni).
Dlaczego mam biegunkę?
Biegunka może być wywołana przez różne czynniki m.in..:
- Infekcje wirusowe i bakteryjne, SIBO,
- Zatrucie substancjami chemicznymi,
- Choroby układu trawiennego,
- Przewlekłe stany zapalne układu pokarmowego,
- Stres, IBS – zespół jelita drażliwego,
- Wahania hormonalne, zaburzenia rytmu dobowego.
Ważne jest, aby określić w jakim momencie pojawiły się pierwsze symptomy.
Jakie objawy towarzyszą biegunce?
- Wzdęcia lub skurcze brzucha,
- Nudności, wymioty
- Gorączka, osłabienie organizmu
- Odwodnienie
Biegunka, która trwa przez dwa/trzy dni nie powinna być sztucznie zatrzymywana, ponieważ nasz organizm naturalnie pozbywa się substancji, które mu zaszkodziły. Jednak gdy towarzyszą jej inne dolegliwości takie jak krwawienia i omdlenia, należy natychmiast zgłosić się do lekarza.
Co jeść gdy mam biegunkę?
- Dieta łatwostrawna.
- 5-6 posiłków dziennie co około 2-3 godziny, małe porcje. Ostatni posiłek ok.3 godziny przed snem.
- Wypijaj min. 1,5-2,0l płynów dziennie.
- Zaleca się gotowanie w wodzie lub na parze, duszenie bez smażenia, pieczenie w folii, pergaminie lub w naczyniu żaroodpornym, ale bez dodatku tłuszczu
- Posiłki o umiarkowanej temperaturze.
- Potrawy powinny być rozdrobnione i łatwe do spożycia. Zupy muszą być przygotowywane na wywarach warzywnych, nie używamy tłustych mięs, kości, dodatków tj. grzyby suszone, smażony boczek.
- Stosuj techniki kulinarne, dzięki którym błonnik pokarmowy będzie lepiej tolerowany:
usuwaj skórki i pestki z warzyw i owoców,
• oddzielaj i usuwaj twarde i zwłókniałe części roślin (np. z fasolki, szparagów czy kalarepy),
• wydłużaj czas gotowania,
• rozdrabniaj, np. przez miksowanie, przecieranie przez sito. - Należy wyeliminować z diety produkty, które długo zalegające w żołądku, wzmagające perystaltykę jelit, powodujące wzdęcia oraz bogate w błonnik pokarmowy np. tłuste produkty, potrawy smażone na tłuszczu i wędzone, nasiona roślin strączkowych, alkohol, ostre przyprawy.
- Ogranicz spożycie substancji słodzących, tj. sorbitol, ksylitol, mannitol, które są powszechnie dodawane do napojów, słodyczy i gum do żucia oraz fruktozy zawartej m.in. w miodzie i owocach, ponieważ mogą one nasilać objawy biegunki.
- Ogranicz spożycie produktów pełnoziarnistych oraz surowych warzyw i owoców. Po zmniejszeniu nasilenia dolegliwości wprowadzaj te produkty stopniowo, w niewielkich ilościach, w celu sprawdzenia reakcji organizmu.
- W czasie trwania biegunki zmień mleko i fermentowane produkty mleczne na formy bezlaktozowe lub wzbogacane w wapń napoje i produkty roślinne bez dodatku cukru (np. sojowe, kokosowe, owsiane, migdałowe, ryżowe).
- Ogranicz spożycie produktów rozluźniających: kawy, soków owocowych, suszonych śliwek, buraków.
- Spożywaj większe ilości produktów zapierających: biały ryż, ziemniaki, kaszka manna, czerstwe pieczywo pszenne i sucharki, gotowana marchewka, czarne jagody, niedojrzałe banany, surowe starte lub pieczone jabłka, galaretki, kisiel, jaja na twardo.
- Zrezygnuj ze spożywania alkoholu i palenia papierosów.
- Unikaj sytuacji stresowych, stosuj techniki radzenia sobie ze stresem, relaksuj się, medytuj.
Postępowanie dietetyczne w biegunce ostrej
W ostrej biegunce, której towarzyszą liczne (nawet do kilkudziesięciu na dobę) wodniste wypróżnienia niekiedy z domieszką krwi, silne bóle brzucha, czasem gorączka, zalecenia żywieniowe są bardziej rygorystyczne. Na początku wstrzymuje się podawanie pokarmów, a najważniejszym celem jest zapobieganie odwodnieniu i utracie elektrolitów (sód, potas). Należy jak najszybciej zastosować specjalny środek nawadniający (dostępne w aptece bez recepty) i zgłosić się na konsultację lekarską. W domowych warunkach do nawadniania mogą służyć także lekko posolona woda przegotowana lub mineralna niegazowana, słabe napary herbaty, buliony warzywne lub rozcieńczone zupy (bez dodatku tłuszczu). Po nawodnieniu można stopniowo podawać potrawy typu kleik ryżowy z dodatkiem marchwi, ryż biały rozgotowany, ziemniaki, krupniki z drobnymi kaszami, pieczone jabłko, namoczone pieczywo. W miarę poprawy można stopniowo dodawać kolejne produkty, np. ugotowane jajko, ugotowane i rozdrobnione chude mięso, gotowaną rybę. Tego rodzaju dietę należy kontynuować do ustąpienia wszystkich objawów ze strony przewodu pokarmowego.
Uważaj na odwodnienie podczas biegunki!
Utrzymująca się przez dłuższy czas biegunka może być zagrożeniem dla zdrowia, ponieważ może prowadzić do odwodnienia. Pamiętaj zatem o odpowiednim nawadnianiu. Podczas biegunki oddajemy znaczne ilości wody, a nasz organizm potrzebuje jej do usuwania toksyn, które często są przyczyną tych dolegliwości.
Szczególnie narażone na odwodnienie są dzieci i seniorzy.
W organizmie dorosłego człowieka znajduje się od 60 do 70% wody (u dzieci jeszcze więcej). Jeśli jej poziom ulegnie znacznemu obniżeniu, spowoduje to zaburzenie równowagi wodno-elektrolitowej. Dochodzi wówczas do zakłócenia podstawowych procesów metabolicznych, przede wszystkim nieprawidłowego funkcjonowania układu krwionośnego, wydalniczego oraz nerwowego. Odwodnienie można rozpoznać po silnym uczuciu pragnienia, suchości w ustach, zmniejszeniu ilości oddawanego moczu oraz zmianie jego koloru na ciemno-żółty i zapadnięciu gałek ocznych. Do odwodnienia u dzieci dochodzi znacznie szybciej niż u osób dorosłych. Maluchy stają się wtedy apatyczne, płaczowi nie towarzyszą łzy, są marudne, skarżą się na ból i zawroty głowy. Mogą wystąpić u nich bolesne skurcze i drżenie mięśni. Utrata wody podczas biegunki wiąże się również ze zmniejszeniem stężenia elektrolitów, do których należą sole wapnia, magnezu, sodu i potasu. Pełnią one, obok wody, kluczową rolę we właściwym funkcjonowaniu organizmu. Zapewniają między innymi prawidłową pracę mięśni, serca i nerek, dbają o utrzymanie odpowiedniego ciśnienia krwi, biorą udział w przenoszeniu impulsów nerwowych oraz pełnią funkcję katalizatorów w wielu enzymach. Dlatego odwodnienie organizmu jest bardzo niebezpieczne i bezpośrednio zagraża życiu człowieka.
Co jeść podczas biegunki: produkty zalecane i niezalecane
-
Warzywa
Zalecane:
– Warzywa w formie obranej i przetworzonej termicznie (gotowane/pieczone): marchewka, korzeń pietruszki, dynia, kabaczek, cukinia, papryka pieczona bez skórki, brokuł, szpinak.
– Na surowo: zielona sałata, starta marchewka z jabłkiem (marchewka może być sparzona), pomidor bez skórki.
Niezalecane:
– fasolka szparagowa, groszek cukrowy, cebula, por, czosnek, kapusta, kalafior, brukselka, rzodkiewka, ogórek surowy, papryka ze skórą, grzyby, warzywa w occie i konserwowe
-
Owoce
Zalecane:
– owoce w formie obranej i przetworzonej termicznie (gotowane/pieczone): jabłko, gruszka, brzoskwinia, banan
– na surowo: starte jabłko, niedojrzały banan, jagody, borówki
Niezalecane:
– cytryny, pomarańcze, mandarynki, grejpfruty, limonki, śliwki, wiśnie, czereśnie, winogrona, gruszki, porzeczki, owoce z drobnymi pestkami np. maliny, figi, truskawki, suszone, kandyzowane, w syropach
-
Produkty zbożowe
Zalecane:
– pieczywo: pszenne, bułki pszenne, sucharki,
– drobne kasze: manna, kuskus, kukurydziana, jęczmienna drobna, ryż biały
– jasne makarony: pszenne, ryżowe
– płatki owsiane błyskawiczne, płatki ryżowe
– chrupki kukurydziane, wafle ryżowe (mogą być z dodatkiem soli)
– mąka pszenna oczyszczona, kukurydziana, ryżowa, ziemniaczana
Niezalecane:
– pieczywo: pełnoziarniste, pumpernikiel
– płatki zbożowe: owsiane, jęczmienne, orkiszowe, żytnie
– otręby: pszenne, żytnie, owsiane
– gruboziarniste kasze: bulgur, gryczana, jęczmienna pęczak, jaglana
– ryż: brązowy, dziki, czerwony
– makaron pełnoziarnisty
– pieczywo cukiernicze, dosładzane płatki śniadaniowe, musli
-
Mleko i produkty mleczne
Zalecane:
– mleko do 2 % zawartości tłuszczu
– produkty mleczne naturalne (bez dodatku cukru) do 2 % zawartości tłuszczu np. jogurt, kefir, maślanka, skyr, serek ziarnisty, zsiadłe mleko
– chude i półtłuste sery twarogowe
– mozzarella light, naturalne serki twarogowe
Niezalecane:
– mleko pełnotłuste
– mleko skondensowane
– śmietana, śmietanka
– jogurty/serki owocowe z dodatkiem cukru, desery mleczne
– ser pełnotłusty twarogowy
– ser topiony, sery żółte, sery pleśniowe typu brie, camembert, roquefort
– ser feta
-
Mięso i przetwory mięsne
Zalecane:
– chude mięsa bez skóry: cielęcina, kurczak, indyk, królik
– w umiarkowanych ilościach chuda wołowina i wieprzowina (schab środkowy, polędwiczki)
– chude wędliny, najlepiej domowe: polędwica, szynka gotowana, wędliny drobiowe, pieczony schab środkowy, pieczona pierś z indyka, kurczaka
Niezalecane:
– tłuste mięsa np. wołowina, wieprzowina, np. żeberka, karkówka, golonka, baranina, gęsina, kaczka
– tłuste wędliny, np. baleron, salami, boczek, mielonki
– konserwy mięsne, wędliny podrobowe np. salceson, pasztety, parówki, kabanosy, kiełbasa, kaszanka
-
Ryby i przetwory rybne
Zalecane:
– chude lub tłuste ryby morskie i słodkowodne: dorsz, sola, morszczuk, miruna, sandacz, leszcz, szczupak, okoń, makrela, łosoś, halibut, karp
Niezalecane:
– ryby w oleju np. śledzie
– ryby wędzone
– konserwy rybne
– paluszki rybne w panierce
-
Jaja
Zalecane:
– jaja gotowane na miękko, w koszulce
– jajecznica na parze
– omlet smażony bez tłuszczu lub na niewielkiej ilości tłuszczu
– jaja na twardo
Niezalecane:
– jaja smażone na dużej ilości tłuszczu: maśle, boczku, smalcu
– jaja z majonezem, tłustymi sosami
-
Nasiona roślin strączkowych i ich przetwory
Zalecane:
– napój sojowy bez dodatku cukru
– naturalne tofu
Niezalecane:
– wszystkie nasiona, np. soja, ciecierzyca, groch, soczewica, fasola, bób
– pasty z nasion roślin, strączkowych
– mąka sojowa
– makarony z nasion roślin strączkowych np. z fasoli, grochu
-
Tłuszcze
Zalecane:
– tłuszcze roślinne np. oliwa z oliwek, olej rzepakowy, lniany
– masło i masło klarowane
– mieszanki masła z olejami roślinnymi
– margaryny miękkie
Niezalecane:
– smalec, słonina
– margaryny twarde (w kostce)
– oleje tropikalne: palmowy, kokosowy
-
Orzechy, pestki, nasiona
Nie są zalecane w diecie.
-
Słodycze, desery, słone przekąski
Zalecane:
– kisiele, galaretki, budyń na mleku bezlaktozowym bez dodatku cukru, biszkopty, sucharki, chałka
– dżemy owocowe bez pestek o niskiej zawartości cukru
– miód w ograniczonych ilościach
– gorzka czekolada min. 70 % kakao
– słone przekąski np. krakersy, słone paluszki
Niezalecane:
– cukier, syrop glukozowo-fruktozowy, fruktoza
– konfitury i dżemy wysokosłodzone
– czekolady mleczne i białe, wyroby czekoladowe
– cukierki i gumy bez cukru zawierające alkohole cukrowe, takie jak: sorbitol, mannitol i ksylitol
– lody
– ciasta z kremem, ciasta, torty, batony, bita śmietana, pączki, faworki
– cukierki, chałwa
-
Napoje
Zalecane:
– woda mineralna niegazowana – mocny napar z herbaty czarnej
– herbata zielona i owocowa
– napar z czarnych jagód
– sok pomidorowy z solą
– kakao na wodzie
– bulion warzywny
– napary ziołowe
– kawa zbożowa, kawa bezkofeinowa
– kompoty
– napoje roślinne wzbogacane, bez dodatku cukru np. ryżowe, owsiane, migdałowe
– doustne płyny nawadniające
Niezalecane:
– kawa naturalna
– woda gazowana
– soki owocowe, nektary
– słodkie napoje gazowane i niegazowane słodzone cukrem/syropem glukozowo fruktozowym/fruktozą
– napoje energetyczne
– napoje alkoholowe
Praktyczne porady (tipy) i domowe sposoby na biegunkę
- Najważniejszą rzeczą w leczeniu biegunki jest zapobieganie odwodnieniu, czyli dbanie o odpowiednie nawadnianie chorego. Szacuje się, że po każdym luźnym stolcu chory powinien przyjąć od 350 do 700 ml płynów. Dobrym sposobem, Aby nie dopuścić do odwodnienia może okazać się szklanka wody z solą. Ten napój nie tylko skutecznie nawodni organizm, ale też pomoże oczyścić jelita oraz organizm z toksyn i zbędnych produktów przemiany materii. (na jedną szklankę wody szczypta soli)
- Warto nawadniać organizm poprzez picie wody porcjami, co 15 minut.
- Zioła i naturalne preparaty na ich bazie są bardzo pomocne, a co najważniejsze – nie obciążają nadmiernie wątroby i żołądka. (rumianek, mięta, kolendra, pierwiosnek, nagietek, szałwia, koper włoski.)
- Podczas biegunki pomocne będą również jagody w różnej postaci (świeże, suszone, mrożone)
- Dobre efekty przynosi podanie węgla aktywowanego, który pochłania toksyny i zmniejsza podrażnienie błon śluzowych.
- Sposoby leczenia biegunki możemy uzupełnić za pomocą podawania probiotyków, które korzystnie wpływają na florę bakteryjną. Na rynku farmaceutycznym możemy obecnie spotkać wiele preparatów, które zawierają popularne szczepy bakterii probiotycznych.
- Warto zwrócić uwagę na produkty bogate w potas, którego duże straty występują podczas biegunek. Źródłem tego pierwiastka mogą być, np. gotowane ziemniaki, banany, pomidory w postaci przecieru pomidorowego. Należy dbać również o właściwą ilość sodu w diecie stosując dodatek soli do potraw.
- Często dobre efekty daje wprowadzenie diety o niskiej zawartości produktów fermentujących: tzw. dieta LOW FODMAP
Zaleca się najpierw skonsultowanie się z lekarzem lub dietetykiem.